مناطق آزاد محدودههای جغرافیایی هستند که با هدف حمایت از صنعت داخلی و تسهیل واردات، صادرات و ترانزیت کالا غالباً در نزدیکی مرزها و مبادی گمرکی ایجاد شده و قوانین محدودتر و تشریفات گمرکی سادهتری نسبت به سرزمین اصلی دارند. این محدودهها از شمول بسیاری از قوانین سرزمین اصلی خارج هستند و به دلیل تسهیلات، امکانات، معافیتها و امتیازهای در نظر گرفته شده برای آنها، میتوانند بستر مناسبی را برای تولیدکنندگان کالاهای صادراتی، بازرگانان و فعالان صنعت ترانزیت ایجاد کنند.
تمرکز اصلی در توسعه این مناطق، بر تشویق صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی، جذب سرمایه و فناوریهای خارجی، تقویت کانالهای ترانزیتی و تقویت جایگاه کشور در عرصه تجارت بینالملل است.
مدیریت هر منطقه آزاد بر عهده یک سازمان واحد، تحت عنوان سازمان منطقه آزاد است و همین موضوع باعث میشود شرایط و روند سرمایهگذاری و تأسیس کسب و کار، در مناطق آزاد ایران بسیار سریعتر و سادهتر از سرزمین اصلی باشد. به عنوان برخی از مزایای سرمایهگذاری در مناطق آزاد ایران میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
کیش، قشم، چابهار، ارس، انزلی، اروند، ماکو و شهر فرودگاهی امام خمینی (ره)، در حال حاضر هشت منطقه آزاد تجاری- صنعتی ایران را تشکیل میدهند.
علاوه بر کلیات و اهداف کلان یاد شده، هر یک از این مناطق، با توجه به ویژگیهای جغرافیایی، اقلیمی و اجتماعی، اهداف و مأموریتهای مخصوص به خود را دنبال میکنند که در صفحه اختصاصی هر منطقه قابل مشاهده است.
منطقه ویژه اقتصادی بندرامیرآباد در شرق استان مازندران و فاصله 51 کیلومتری مرکز استان قراردارد. این منطقه با دارا بودن اراضی پشتیبانی وسیع، برخورداری از زیر ساخت حمل و نقل مدرن چند وجهی، اسکله رو – روریلی و کامیون جهت ترانزیت و حمل یکسره کالا و همچنین دسترسی آسان به بازار مصرف کشورهای CIS با جمعیت بالغ بر 300 میلیون نفر توانسته نقش مهمی را در ابعاد ملی و منطقه ای ایفا نماید.
منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد به عنوان یکی از نمادهای توجه ایران به مقوله ترانزیت کالا و ایجاد زیرساخت های اساسی حمل و نقل در جهت رسیدن به استانداردهای جهانی و استفاده از حداکثر ظرفیت ترانزیتی کشور، نقشی بسیار مهم با اهدافی بسیار بزرگ مانند کسب درآمد ارزی، ایجاد اشتغال، جذب سرمایه گذاری خارجی و بخش خصوصی، افزایش نقش جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر و ایجاد گذرگاه در شمال کشور را برعهده گرفته است.
عملیات احداث این مجتمع بندری بزرگ و مدرن از سال 1375 آغاز شد. استعدادهای بالقوه و امکانات متعدد آن موجب گردید در سال 1376 از سوی دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد به عنوان منطقه ویژه اقتصادی به تصویب برسد. پس از پنج سال تلاش ، اولین نشانه های بندری بزرگ پدیدار شد و در اردیبهشت سال 1380 فاز اضطراری بندر بدست مرحوم شهید دکتر دادمان ، وزیر فقید وقت راه و ترابری افتتاح شد.
مناطق ویژه اقتصادی محدودههای جغرافیایی مشخصی در مبادی ورودی و خروجی کشور هستند که به منظور جذب سرمایههای خارجی و داخلی و همچنین ایجاد بستر مناسب برای فعالیتهای صنعتی، تولیدی و تجاری، با هدف افزایش صادرات کالا و ارائه بهینه خدمات جهت حضور فعال در بازارهای منطقهای و بینالمللی ایجاد میشوند.
تمرکز اصلی در این مناطق بر سادهسازی فرایندهای تجاری است. به همین دلیل در این مناطق قوانین مبادلاتی آزادانهتر، معافیتهای گوناگون در تعرفهها و عوارض گمرکی و تشریفات ارزی سادهتری نسبت به سرزمین اصلی حاکم است.
مهمترین ویژگیها و مزایای مناطق ویژه اقتصادی عبارتند از:
در حال حاضر ۳۴ منطقه ویژه اقتصادی در مناطق مختلف ایران وجود دارد که جذب سرمایه در آنها انجام میشود.